کیفیت نزول کتب آسمانی در ماه رمضان

کل قرآن در ماه رمضان به بیت المعمور نازل شد سپس در مدت بیست سال بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) .

صحف ابراهیم در شب اول این ماه و تورات در روز ششم آن، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و زبور در روز هیجدهم این ماه نازل شده است.

خداوند برای هدایت نوع بشر کتاب های آسمانی متعددی ، از جمله «صحف» ابراهیم و نوح، و «تورات» و «انجیل» بر پیامبران خود فرستاده كه از همه آن ها جامع‌تر «قرآن مجید» است .

اگر این کتاب ها نازل نمی شد، انسان در مسیر خداشناسی و عبادت پروردگار گرفتار خطا می شد و از اصول تقوا و اخلاق و تربیت، و قوانین اجتماعی مورد نیازش دور می ماند.

این کتب آسمانی همچون باران رحمتی بر صفحه دل‌ها فرو ریخت و بذرهای تقوا و اخلاق و معرفة الله و علم و حکمت را در نهاد انسانها پرورش داد و شکوفا ساخت.

«قَدْ جَاءكُم مِّنَ اللّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُّبِینٌ *یَهْدِی بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلاَمِ : حقّا كه براى شما از جانب خداوند نور و كتابى روشن و روشنگر آمده است * خدا هر كه را از خشنودى او پیروى كند، به وسیله آن [كتاب‏] به راه‏هاى سلامت رهنمون مى‏شود .»

ماه رمضان و نزول كتاب های آسمانی

ماه رمضان نهمین ماه از ماه های سال قمری و عربی است، که بین ماه شعبان و شوال واقع است، و در قرآن کریم از ماه های دوازده گانه، غیر از ماه رمضان، نام هیچ ماه دیگری نیامده است.

ماه رمضان به خاطر نزول قرآن در آن ، برتری یافته است. خداوند متعال در آیه 185 سوره بقره می فرماید: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ ...» ماه رمضان ماهى است كه قرآن در آن فرو فرستاده شده كه راهنماى مردم و دلایلى روشن از هدایت و جدایى (بین حق و باطل) است. پس كسى كه در این ماه حاضر باشد (در وطن باشد) باید آن را روزه بدارد، ...

نه تنها قرآن در ماه رمضان فرو فرستاده شده است، بلكه كتب دیگر آسمانی نیز در این ماه نازل شده اند.

امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید :« نزلت التوراه فی ست مضین من شهر رمضان ...»

در ششم ماه رمضان كتاب مقدس تورات بر موسی(علیه السلام) و در روز دوازدهم كتاب آسمانی انجیل بر عیسی (علیه السلام) و در هیجدهمین روز از ماه رمضان زبور بر داوود نازل گشت و قرآن نیز در شب قدر فرو فرستاده شد.

علاوه بر آن از واثله بن اسقع روایت شده است، که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: صحف حضرت ابراهیم (علیه السلام) در نخستین شب ماه رمضان نازل گردید.

در بیست و ششم ماه رمضان نیز نزول صحف بر حضرت ادریس (علیه السلام) را ذكر كرده اند. پس می توان گفت كه ماه رمضان، ماه نزول كتب آسمانی است كه خود رحمتی است از طرف خداوند بر بندگان كه با ماه رحمت خدا نیز سازگاری دارد.

بر اثر گذشت زمان و دخالت جاهلان و نااهلان، بسیاری از کتب آسمانی، در معرض تحریف قرار گرفتند و با افکار نادرستی آمیخته شدند، ولی قرآن مجید با دلایلی که در بحث های اعتقادی بیان شده ،دست نخورده باقی مانده است و همچون آفتابی در همه اعصار و قرون می درخشد و دل‌ها را روشن می سازد.

كیفیت نزول قران مجید در ماه رمضان

قرآن در ماه رمضان آن هم در شب قدر نازل شده است، و جا دارد كه قرآن، كه یك كتاب سرنوشت ساز و هدایتگر است در شب قدر، در شب تعیین سرنوشت‌ها نازل گردد، و چه زیبا است رابطه میان «قرآن» و «شب قدر» و چه پر معنی است پیوند این دو با یكدیگر.

كیفیت نزول كتب

كیفیت نزول كتب آسمانی بر انبیاء گذشته، مطالبی به اختصار ذكر می نماییم:

محققان اسلامی به اتفاق نظر می‌گویند كه كتاب‌های آسمانی پیغمبران گذشته ، به‌طور دفعی و یكباره بر آنها نازل ‌شده است.

اگرچه سیوطی می‌نویسد : یكی از علماء معاصر ما مخالف با این رأی و عقیده است، لیكن خود او موافق عقیده جمهور علماء بوده و می نویسد: كتب انبیاء گذشته یكباره بر آنها نازل شده است و می‌گوید: آیه:«وَقَالَ الَّذِینَ كَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُۆَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِیلًا» (فرقان، 32) ؛ و كسانى كه كفر ورزیدند گفتند: چرا قرآن (اگر از علم الهى سرچشمه گرفته) یك جا بر او فرو فرستاده نشده؟ این چنین است، تا قلب تو را بدان ثبات و استحكام بخشیم و (لذا) آن را پى در پى به آرامى (در مدت بیست و سه سال در احوالى با كمّیّت مختلف) برخواندیم.

از ابن عباس روایت شده است كه یهود یا مشركان از پیغمبر سئوال كردند چرا قرآن مانند تورات یكباره نازل نگردید؟

درپاسخ به این اعتراض، قرآن صریحاً آنرا رد نمی‌كند، بلكه در این مورد سكوت نموده، و صرفاً به بیان نزول تدریجی قرآن می‌پردازد، و چنانكه آیه فوق‌الذكر بیان می‌كند: خداوند متعال در پاسخ با آنها فرمود: ما قرآن را به تدریج فرو فرستادیم تا قلب تو را استوار نگاهداریم، و این خود تأیید ضمنی نزول دفعی كتب آسمانی انبیاء سلف می‌باشد.

اگر كتب آسمانی انبیاء گذشته تدریجاً نازل شده بود ، لازم بود قرآن در پاسخ به اعتراض یهودیان بگوید: نزول تدریجی قرآن، مانند روشی است كه در مورد نزول دیگر كتب آسمانی اعمال شده است ، ولی قرآن در بیان این جهت، ساكت است، در حالیكه قرآن معمولاً به اعتراض های نابجا و سئوال های بی مورد پاسخ صریح می‌دهد چنانكه به اعتراض مردم در مورد پیغمبر(صلی الله علیه وآله) پاسخ صریح می‌دهد كه گفته بودند:«…مَالِ هَذَا الرَّسُولِ یَأْكُلُ الطَّعَامَ وَیَمْشِی فِی الْأَسْوَاقِ»(فرقان، 7) این چه فرستاده‏اى است كه طعام مى‏خورد و در بازارها راه مى‏رود؟! (در صورتى كه رسول باید فرشته باشد، حدّ اقل) چرا به سوى او فرشته‏اى فرستاده نشده تا همراه او بیم‏دهنده (و مۆید رسالت او) باشد؟!

خداوند متعال در پاسخ به این اعتراض می‌گوید: «وَما أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ مِنَ الْمُرْسَلِینَ إِلَّا إِنَّهُمْ لَیَأْكُلُونَ الطَّعَامَ وَیَمْشُونَ فِی الْأَسْوَاقِ» (فرقان،20: و

و ما پیش از تو از فرستادگان خود نفرستادیم مگر اینكه آنها هم طعام مى‏خوردند و در بازارها راه مى‏رفتند.

یا در آیه «أَبعَثَ اللهُ بَشَرأ رِسولاً» (بنی اسرائیل 94: آیا خداوند، بشری را بعنوان فرستاده خود مبعوث كرد؟)

می‌بینیم كه مردم می‌پرسند آیا ممكن است خداوند، بشری را بعنوان رسول و فرستاده خود برانگیزد؟

خداوند متعال پاسخ صریح این اعتراض را در آیه «وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلاَّ رِجَالاً نُّوحِی إِلَیْهِمْ» (انبیاء، 7) : و ما پیش از تو (براى مردم به عنوان پیامبر و رسول) نفرستادیم مگر مردانى را كه به آنها وحى مى‏كردیم (نه فرشتگان و نه زنان و نه اجنّه را) صریحاً اظهار می‌نماید و به همین گونه قرآن به هر سئوال و اعتراضی كه از ناحیه مشركان یا اهل كتاب مطرح می‌شد جواب صریح داده،درحالیكه درمورد نزول دفعی كتب آسمانی انبیاء گذشته ـ كه مدَّعای اهل كتاب را تشكیل می‌داد ـ سكوت می‌كند، و این خود تأیید ضمنی قسمتی ازمحتوای سئوال مشركان و‌ یا یهودیان است.

البته باید كه ادله دیگری برای اثبات نزول دفعی كتب انبیاء گذشته وجود داشته باشد كه سیوطی و دیگران در كتابهای خود از آنها یاد كرده‌اند (الاتقان ج 1 ص 73).

و نیز می‌دانیم كه قرآن بطور پراكنده و تدریجاً در مدتی حدود بیست یا بیست و سه سال بر رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نازل گردید و این كتاب آسمانی به‌گونه‌ ای مدون و مرتب در دسترس ما است .

به همین صورت خداوند متعال قرآن را یكباره در شب قدر از لوح محفوظ به آسمان دنیا نازل كرد، و سپس جبرائیل آنرا قسمت به قسمت بصورت پنج یا ده آیه و یا كمتر و بیشتر و حتی به‌صورت یك آیه در مدتی حدود بیست و سه سال از جانب خدا بر پیغمبر(صلی الله علیه وآله) نازل گردانید و یكباره بر پیغمبر(صلی الله علیه وآله) نازل نشد، بلكه آیات و سور آن بر حسب شرایط و اوضاع و مقتضیات به‌صورت پنج یا ده آیه و یا كمتر و بیشتر و حتی گاهی به‌صورت یك آیه نازل می‌گردید.

ستایش مخصوص خداوندی است که بر ما، با هدایت به شاه راه ستایشش، منت نهاد و ما را اهل ستایش قرار داد که از سپاس گزاران احسان او باشیم .

سپاس خداوند را که دین آسمانی اسلام را برای ما مختص ساخت تا در سایه سار آن، به سر منزل سعادت و خرسندی اش روان گردیم و حمد بی حد و ثنای بی عدد، خدای احد را که ماه خود، ماه اسلام، تزکیه و تصفیه و نزول کتاب وحی- رمضان- را یکی از راه های احسان بر بندگان قرار داد.

فرآوری: زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان